Taco Anema

>

Taco Anema staat bekend om zijn minutieus uitgewerkte groepsportretten. Al in de jaren tachtig maakte hij fantastische groepsportretten van dansgezelschappen en dergelijke voor het Holland Festival. Strakke regie en uitgekiende belichting kenmerkten deze serie. Jaren later maakte Anema een serie portretten van Nederlandse huishoudens die ook in Huis Marseille werden getoond. Op zoek naar nieuwe vormen om de Nederlandse identiteit vast te leggen, zocht hij naar een visualisatie van het poldermodel waar ons land om bekend staat. Zo kwam Anema uit bij de bestuurscultuur en die vond hij met name bij stichtingen en verenigingen van non-profitorganisaties.
Taco Anema over zijn onderwerpskeuze: “Ik begon me af te vragen of je een onderwerp zou kunnen verzinnen waarmee je door middel van fotografie een kenmerk van de Nederlandse cultuur zichtbaar zou kunnen maken. Daarom besloot ik besturen van non-profit organisaties te fotograferen als hèt symbool van de vier C’s: compromis, consensus, consultatie en coöptatie.”
Op de groepsportretten zijn veel keurige mensen te zien die aan nette tafels zitten in soms monumentale panden met op tafel de obligate kannetjes koffie en een zuinige hoeveelheid koekjes. Wie meent dat Nederland verloederd is, krijgt bij deze portretten van Anema een heel ander beeld. Nederland is nog steeds keurig aangeharkt en behoorlijk serieus. Alleen op de foto’s van migrantengroepen, die Anema bewust in zijn overzicht opnam vanwege de diversiteit en om de verandering van de Nederlandse identiteit te laten zien, is er meer kleur en feestelijkheid.
Taco Anema zegt hierover: “Ik heb geprobeerd om de verhoudingen in een aantal in mijn foto’s terug te laten komen. Bij eenderde van de verenigingen zijn migrantengroepen vertegenwoordigd, zoals bij de Nigerian Woman Association. De vergaderingen daar zijn een groot feest. Je ziet dat het kleurrijk wordt.”
Anema legt zijn visie op het groepsportret als volgt uit: “Een enkel portret is vaak psychologisch van aard. Maar bij een groepsportret kijk ik naar de positie van de groep in hun habitat, de omgeving waarin ze zitten. De ruimte is daarom net zo belangrijk als de mensen zelf. Ik heb eenheid aangebracht door telkens op de zelfde manier te fotograferen. Daardoor worden de verschillen beter zichtbaar. Je ziet bijvoorbeeld dat de organisaties van Russen, Afghanen en Afrikanen veelal in buurthuizen zitten en dat de oudere autochtone organisaties in mooie panden huizen. Hoe ouder de club hoe traditioneler de inrichting.”
De portretten hebben een schilderkunstige uitstraling. Dat komt door de rust van de opstelling maar ook door het warme licht dat Anema gebruikt. Hij combineerde daarvoor indirect flitslicht met het bestaande warme licht van de aanwezige lampen. De opstelling heeft te maken met het lensgebruik. “Ik gebruikte een groothoeklens. Als je dan mensen ook dicht bij de lens zou laten staan, worden ze meteen twee keer zo groot. Dat ziet er niet uit. Daarom heb ik ze in het zelfde vlak laten staan. Dat schept meteen een rustig beeld wat schilderachtig kan overkomen. Maar het is niet zo dat ik naar het Rijksmuseum ben gegaan om oude schilderijen te bestuderen.”
Werkte Anema tot voor kort op 4x5 inch analoog, nu zijn de opnamen gemaakt met een digitale camera, een technische camera Arca Swiss met een Leaf achterwand. De zachte, pastelachtige tinten die deze achterwand geeft, komt zeer dicht bij het vertrouwde analoge beeld.
De Nederlandse identiteit blijkt op de groepsportretten van Taco Anema verankerd in een stabiel overlegmodel. “Maar het is niet het poldermodel dat ik heb gefotografeerd, noch het compromis. Wat zichtbaar is geworden, is dat in alle lagen van de bevolking verenigingen, stichtingen en andere non-profit organisaties actief zijn die de gaten vullen die overheid en bedrijfsleven hebben laten vallen. Het is de Haarlemmerolie van de Nederlandse samenleving, een wondermiddel uitgevonden in dezelfde zeventiende eeuw als waarin De Staalmeesters werden geschilderd”, aldus Anema. De migranten die we op de groepsportretten zien, maken de Nederlandse samenleving kleurrijker maar ze doen braaf mee met ons eeuwige gepolder.

Taco Anema / Het overleg. Portretten van Nederlandse besturen, 14 juni 2014 / 7 september 2014, Huis Marseille, Amsterdam