Danielle Kwaaitaal

>

Op het FotoFestival Naarden met het thema water komt een uitgebreide tentoonstelling van het meest recente werk van kunstenares Danielle Kwaaitaal. De serie met de titel Après nous le déluge is zo nieuw dat ten tijde van het interview sommige beelden nog uitgewerkt moeten worden. Maar duidelijk is dat het thema op een romantische en vooral metaforische wijze figureert in haar duistere en melancholische stillevens, die allemaal onder water opgenomen zijn.

In het voormalige pand van de Bloom Gallery, hartje Jordaan, waar in de zeventiende eeuw een paardenstal was, huist de ruimtelijke woonwerkruimte van Danielle Kwaaitaal. Na de studio en de computerruimte volgt het woongedeelte waar we aan de keukentafel ons gesprek voeren.
“In mijn werk is de relatie met de schilderkunst altijd een belangrijk gegeven. Deze serie is geïnspireerd op de periode in de kunstgeschiedenis die ook wel De Zwarte Romantiek wordt genoemd met schilders als Caspar David Friedrich en John Martin.
In die tijd ontstond een revolte tegen de overheersing van de rationaliteit en wilde men meer aandacht voor emotionaliteit. Zij schilderden niet zozeer vanuit een vast concept maar direct vanuit hun gevoel. Zo werk ik dit keer ook met mijn fotografie. Ik probeer zo zuiver mogelijk te werken en met zuiver bedoel ik dat er geen gedachte tussen mij en het beeld komt, maar dat ik mijn gevoel direct probeer om te zetten in het beeld.
Met mijn serie refereer ik aan de angst dat het zeewater stijgt, maar onder deze angst ligt een algeheel gevoel van onbehagen in de huidige cultuur. Ik probeer via de esthetiek dit gevoel bij de kijker aan te raken. De schoonheid van het beeld moet aantrekkelijk zijn in een verraderlijke zin. Die schoonheid moet je aantrekken, maar moet je tegelijkertijd ook vertellen waar mijn serie over gaat: de somberheid over de wereld die ik voel. Dat is tenslotte de reden dat ik kunst maak.”
Danielle vertelt dat de titel ontleend is aan de uitspraak van Madame de Pompadour: Après nous le déluge! (Na ons de zondvloed!), woorden die zij tegen Lodewijk XV gezegd zou hebben, na de nederlaag in de slag bij Rossbach. In de titel ligt een angst en een gevoel van onmacht verborgen over de krachten die deze tijd beheersen.

Al vanaf haar eerste werken in 1994 liet Kwaaitaal water in haar fotowerken voorkomen. Voor de serie Whispering Waters, die in 2009 in het Groninger Museum te zien was, huurde zij een heel zwembad af met modellen, lampen en spiegels. De modellen lijken etherisch in de ruimte zweven: water als kosmische ruimte, als bevrijding van de ziel en zwaartekracht. Maar bij de huidige serie is de symboliek van het water zwaarder: als bedreiging van het menselijk bestaan.
“Dit werk is meer ingetogen en laat ruimte over om te vrij te kunnen associëren, ik hoop dan ook dat de kijker zich daartoe laat verleiden. Men moet niet dwangmatig gaan zoeken naar een voorgekookt concept dat ik er in heb gestopt. Zo werkt dat niet bij mij. Het zijn stillevens, die ik onder water maak. Voor deze serie heb een ik speciale watertank laten maken waarin ik planten laat drijven of stenen leg. Het water kleur ik met inkt en vervolgens voeg ik daar met naalden witte vloeistof bij en laat het proces zich verder ontwikkelen. Als ik zie dat er een mooie expressie ontstaat, maak ik de foto. Het moment van opname is dus van cruciaal belang.”

Danielle Kwaaitaal heeft in haar oeuvre de weg afgelegd van digitale beeldbewerking naar de pure onbewerkte fotografie. In begin van de jaren negentig maakte zij veelvuldig gebruik van de toen nog uiterst zeldzame Paintbox, waarmee zij haar eerste foto’s digitaal bewerkte. Juist nu Photoshop vrijwel alles mogelijk maakt, is ze teruggekeerd naar een werkwijze waarbij alleen de opname van belang is. “Behalve de standaard kleurcorrecties retoucheer ik er helemaal niets aan, terwijl dat in mijn vroegere werk juist het uitgangspunt was. Het maakbare van het computerbeeld heeft plaatst gemaakt voor de kracht van het moment. Het moment waarop ik met de vloeistoffen mijn creaties maak is voor mij van wezenlijk belang. Wanneer de vloeistoffen zich vermengen met het water en hun grillige sporen achterlaten ontstaat er een magie en dat leg ik vast. En zo ga ik terug naar de bron van de fotografie. Vroeger was de computer mijn laboratorium, nu is mijn studio zelf het laboratorium. Hier kan ik experimenteren met licht, kleur en materie. Alleen al daarom neemt deze serie een bijzondere plaats in mijn werk in.”

Achter het beeldscherm gezeten laat Kwaaitaal mij de foto met de titel Chute zien. Het troebele, bewegelijke water is loodgrijs en roodpaarse, verwelkte bloemen lijken de witte vloeistof uit te bloeden en een bij voorbaat verloren gevecht met de zwaartekracht aan te gaan. De kleuren in de foto hebben weinig verzadiging waarmee het duistere ‘onderwater gevoel’ wordt versterkt.
“Voor mij moet dit beeld een spanning oproepen waardoor je blijft kijken. De witte inkt lijkt uit de plant te komen, alsof ze doodbloeden. Deze foto wordt groot afgedrukt. Ik hou ervan dat wanneer je de foto van dichtbij bekijkt je bijzondere details ziet, waarna je weer kunt uitzoomen en het als geheel op je in kunt laten werken.”
Bij andere foto’s is het water vrij wel ondoorzichtig, waardoor er een obscure stemming ontstaat, alsof we zijn beland in een onderaards bestaan, waarin de zondvloed ons heeft ondergedompeld.
“Sommige foto’s heb ik genomen nadat ik zwarte inkt in het water heb gedaan. Plots ontstaat er dan een mysterie. Zwart water staat symbool voor vervuiling en toch lijken de witte bloemen weelderig te bloeien. Voor mij moet een geslaagd kunstwerk een mysterie bevatten en vragen oproepen. Daarbij wil ik een verwondering bij de kijker achterlaten die aanzet tot verder denken, over hij zich hoe verhoudt tot deze wereld. Uiteindelijk vertelt alle kunst iets over de kijker zelf. Kunst is een doorgeefluik, zij laat een wereld laat zien waarin wij leven. In deze serie wilde ik teruggaan naar mijn eigen bron: pure emotionaliteit. Dat maakt het werk persoonlijk, maar tegelijkertijd ook kwetsbaar. Deze houding zag je ook bij de Zwarte Romantiek. De industriële revolutie maakte de samenleving rationeel beheersbaar, waardoor er een behoefte ontstond naar de verloren gegane emotie. Nu leven we ook in een periode waarin de mens is losgekoppeld van zijn gevoel. Alles gaat via een beeldscherm, los van je fysiek lichaam. We zien elkaar vaker via de computer dan in het echt. Dat heeft consequenties voor onze ervaring van de wereld. Het is mijn missie om via de kunst het gevoel weer terugbrengen in ons leven.”

http://www.daniellekwaaitaal.nl
Het werk van Danielle Kwaaitaal wordt vertegenwoordig door Flatland Gallery