Alice Wielinga

>

In Dubai moest ze foto’s maken voor Elle Girl van dochters van rijke sjeiks en voor Vice maakte ze foto’s over moderne slavernij in arbeiderskampen. Ze had gevoel dat ze de realiteit achter de foto niet kon laten zien. “Ik had van alles ervaren en gezien en mijn foto’s brachten dat niet over. Dat was voor mij de reden om erover na te denken waarom ik op deze realistische manier fotografeerde. Het feit dat ik tijdens mijn studie een stage bij Erwin Olaf koos, was al een voorteken voor een interesse in een ander soort beeldtaal.”
Alice Wielinga wilde echter niet de studio induiken om alles te ensceneren. “Ik heb een grote nieuwsgierigheid naar de wereld. Ik vind juist de spanning tussen de fictie en de realiteit heel interessant. Ik wil een beeld maken over wat ik voel en denk, en daarvoor is de beeldtaal van een gewone journalistieke foto niet toereikend genoeg. Wat ik belangrijk vind in mijn werk is het mixen van verschillende visies.”
Wielinga besloot tot het maken van collages van verschillende beeldelementen waardoor ze meerdere kanten van een verhaal in één beeld kon mixen. Ze maakte de serie Punk Princess waarbij ze in gecomponeerde stadsbeelden van New York het verhaal aan een verloren liefde uitbeeldde. In Taxi Driver liet ze zich inspireren door de gelijknamige film. De hoofdfiguren werden door haar met een helder licht tegen donkere straten gemonteerd, waardoor duidelijk wordt dat de montage niet realistisch wil zijn.
In de serie Time Lapse in Beijing mixte ze heden, verleden en toekomst in panoramische beelden en in Russian Women maakte ze collages over de stereotypen van de Russische vrouw, compleet met christelijke iconen en communistische affiches. “Er zijn veel vooroordelen over Russische vrouwen. Ik heb twee soorten vrouwen uit de geschiedenis, de madonna en de bestelbruid, in dezelfde beeldstijl tegenover elkaar gezet. Het zijn tweeluiken en je moet ze ook samen bekijken omdat deze de uitersten bij elkaar horen.”
Voor haar fotowerk Fijne Hanen over illegale hanengevechten in Cuba fotografeerde Wielinga de Cubaanse mannen in en rond de wedstrijdring. “Deze mannen zijn normaal gesproken niet zo op pottenkijkers gesteld, omdat ze met een illegale wedstrijd een gevangenisstraf riskeren. Na het tonen van een magazine met mijn werk, lieten deze mannen mij toch binnen.”
De benodigde Photoshop techniek haalde Wielinga uit het buitenland. “Ik ging in New York fotografie studeren, vooral ook op het gebied van techniek en daar ben ik beeldelementen op de computer gaan samensmelten. Ik wilde onderwerpen waar de fotojournalistiek zich meestal op richt, uitdrukken in de vorm van kunstfotografie. Ik wil verhalen vertellen die ik echt belangrijk vind. In Cuba ging ik voor het eerst met echte mensen hun verhaal uitbeelden. Dat had nooit in een studiosetting kunnen gebeuren, want waar vind je ooit een model met littekens van een machetegevecht over de gehele borstkas heen?”

Een serie waarmee Wielinga internationaal succes behaalde en een prijs won tijdens Les Rencontres d’Arles, is North Korea, a Life between Propaganda and Reality. Daarin voegde zij propagandamateriaal van een van de laatste bolwerken van het communisme samen met beelden die zij er zelf maakte toen zij als toerist, samen met haar vader, op reis was.
De socioloog Stuart Hall schreef dat er drie manieren zijn om culturele beelden te beoordelen: we kunnen het er blindelings mee eens zijn, we kunnen ze afdoen als propaganda of we kunnen onderzoek doen naar de betekenis en de gelaagdheid achter het beeld. “Uiteraard maken zij veel gebruik van propaganda, maar wij hebben in het Westen onze reclame, hetgeen ook een vorm van propaganda genoemd kan worden. Wij hopen ook gelukkig te worden van een goede shampoo. Je moet de Noord-Koreaanse propaganda zien als een deel van hun belevingswereld. Het zijn ideaalbeelden die voor hun een betekenis hebben en die je daarom serieus moet nemen. Als ik een verhaal vertel wil ik het altijd vanuit meerdere perspectieven laten zien. Ik wilde alleen geen teksten gebruiken, maar het hele verhaal uitdrukken in beelden. Ik wilde ook per se zelf beelden schieten in Noord-Korea om het realisme erin te houden. Ik was vroeger geïnteresseerd in de boeken van Max Havelaar omdat hij de neef van mijn overgrootmoeder was. Dat sociaalrealisme in zijn boeken wil ik graag benaderen. Door een roman te schrijven bracht hij de verschillende visies samen in een verhaal. Ik doe hetzelfde in beelden. Ik heb ook veel gekeken naar de schilderkunst, meer dan naar fotografie. Het werk van Jeroen Bosch heeft mij ook geïntrigeerd. Zijn aanpak is in mijn werk ook terug te zien.”
Het fotograferen van de beeldelementen die Alice Wielinga nodig had voor haar collages over Noord-Korea was niet zo moeilijk. Ze kon bijvoorbeeld vanuit een busje mensen op straat fotograferen die ze later in haar taferelen monteerde. “Ik hoefde niet stiekem te doen. Ik had een Leica M9 bij me, die niet zo professioneel oogt. Ik heb hun propagandaschilderijen daar ter plekke kunnen fotograferen. Ze waren natuurlijk trots op hun schilderkunst. Maar je kunt niet zomaar een dorpje inwandelen om opnamen te maken.”
Haar werk heeft de bedoeling rigide stellingnamen over de politieke werkelijkheid open te breken. “Bij mijn expositie in het Museum of Contemporary Photography in Chicago merkte ik dat Amerikanen gingen nadenken over hoe zij Noord-Korea zagen. En toen ik vorig jaar een Noord-Koreaan ontmoette zei hij: jij snapt het. Dat vond ik een compliment. Hij kon zich in mijn beelden vinden. Hij was al tien jaar daarvoor gevlucht en vertelde dat hij af en toe nog steeds in de propaganda geloofde. Het was voor hem een droombeeld. In mijn werken zitten verschillend lagen over hoe je naar het onderwerp kunt kijken. De essentie is dat er een groot verschil is tussen propaganda en realiteit. Ik denk dan niet politiek maar voornamelijk aan de arme bevolking, die het heel slecht heeft.”

Haar nieuwste werk, Shadows of Pakistan, dat nog niet aan het publiek getoond is, laat zien dat de interesse van Wielinga een sterk sociale inslag heeft. Het gaat over Afghaanse en Pakistaanse vluchtelingen die leven in kampen rondom Islamabad. “Er zijn miljoenen mensen waaronder veel kinderen. Het is een onderwerp dat nog onderbelicht is. Die mensen verdienen meer aandacht. Qua beeldtaal laat ik me hierbij inspireren door de Islamitische miniatuurkunst uit de middeleeuwen. Ik schep paleizen van de sloppenwijken, waarin dromen voor de kinderen worden uitgebeeld.”

De overduidelijk gefotoshopte beelden in al het werk van Alice Wielinga hebben soms het effect van middeleeuwse schilderijen waar verschillende elementen zonder correct perspectief naast elkaar geplaatst werden. “Ik ben zelf helemaal niet zo technisch. Ik denk niet vanuit de techniek maar vanuit het verhaal dat ik wil vertellen. Ik probeer net zolang tot het eruit ziet zoals ik wil. Ik heb werken met wel duizenden lagen. Zelf vind ik de techniek erachter niet zo boeiend, het zijn gewoon veel lagen en maskers. Ik houd niet van gladde perfectie. Als het perfect is, wordt het zo saai. Je mag zien dat het gefotoshopt is, want dat is de taal die ik gebruik. Het perspectief hoeft ook helemaal niet te kloppen. Als het gaat wringen wordt het juist spannender.”
Over fotoshoppen bij andere fotografen doet Alice Wielinga ook niet moeilijk. “Als je wilt fotoshoppen moet je dat gewoon doen. Ik vind die discussie niet zo interessant.” Daarom vindt ze de scheiding tussen documentaire fotografie en autonome fotografie achterhaald. We proberen de fotografie te veel in hokjes te stoppen volgens haar. Zij voelt zich meer storyteller dan kunstenaar. “Net als bij Max Havelaar vind ik het belangrijker om een relevant verhaal te vertellen dan om de kunstenaar uit te hangen. Ik ben niet bezig met navelstaren. Het verhaal over de wereld moet voorop staan. Natuurlijk wil ik iets moois maken, maar het moet wel een gelaagdheid hebben zodat je er op verschillende manieren naar kunt kijken. De gebieden waarop ik me begeef, worden meestal gecoverd door de fotojournalistiek, maar ik zie mezelf veel meer als romanschrijver dan als journalist.”

www.alicewielinga.nl Instagram: @alicewielinga