Poike Stomps

>

In café De Gruyter in Amsterdam hangen zijn foto’s van Crossing Europe dus was dat de beste locatie voor een gesprek met Poike Stomps. De foto’s laten niets meer of minder zien dan mensen die de straat oversteken, keurig in het pak om naar hun werk te gaan, zomers gekleed en ijsjes etend, in gedachten, met een koptelefoon op, met kinderwagens, soms in een rolstoel, met een telefoon aan het oor, maar allemaal met slechts één doel: aan de overkant van de straat zien te komen en dit in maar liefs tweeënveertig Europese landen.

Het bijzondere aan de foto’s is dat ze allemaal vanuit een bepaalde hoek, soms links, soms rechts, soms van beide zijden, ingeflitst zijn. Stomps: “Ik ben eerst gaan experimenteren met een flits op de camera, maar het licht komt dan recht van voren en die beelden werden te plat. Ik zag dat het dynamisch werd als het licht vanuit een bepaalde hoek komt. Ik heb daarna mobiele studioflitsers gebruikt die een of twee assistenten aan weerszijden van mij vasthouden. Ze lopen dan met mij mee om de hoek van het licht hetzelfde te houden. Het beeld wordt daarmee spannender. Veel mensen vragen me of ik het wel of niet heb geflitst, want soms lijkt het gewoon een straal zonlicht. Door dit licht kijken mensen langer naar de foto’s omdat ze zich afvragen waar het licht vandaan komt. Door het flitslicht denken veel kijkers dat de foto’s geënsceneerd zijn of wellicht gefotoshopt, maar dat is het in het geheel niet het geval. Het flitslicht maakt de foto’s theatraal. Het simpele oversteken wordt ineens een schouwspel.”

Waar het gaat oversteken eigenlijk over? “Als je oversteekt ga je iedereen uit de weg. Dat doe je automatisch en onbewust. Ik had nog nooit naar kruispunten en oversteekplaatsen gekeken, maar toen ik in Amsterdam in de buurt van het Muntplein kwam te wonen, zag ik de enorme hectiek en chaos van door elkaar lopende mensen. Dat vond ik fascinerend en daar ik ben begonnen met mijn serie. Daarna heb ik besloten om in alle Europese hoofdsteden te fotograferen en daarmee een verhaal over Europa te vertellen. Tijdens het fotograferen ging ik me steeds meer vragen stellen over Europa. Wij praten vaak alleen maar over de Europese Unie maar niet over de andere Europese landen. Daarom besloot ik alle tweeënveertig landen te bezoeken. Het is me opgevallen dat wij geen eigen Europese identiteit hebben, in tegenstelling tot de Amerikanen. De meeste mensen vinden hun eigen land veel belangrijker dan Europa.”

Poike Stomps ging zijn foto’s van oversteekplaatsen zien als een mini-onderzoek naar de Europese identiteit. “Ik begon het oversteken als een metafoor te zien. Tijdens het fotograferen was ik in wezen mensen aan het ontmoeten, precies waartoe Frans Timmermans steeds oproept in zijn verhalen over Europa. Wat mij opviel is dat wij in Europa zo hetzelfde zijn, maar dat wij ons dat niet bewust zijn. We lopen allemaal hetzelfde over straat, we hebben alleen hooguit ander weer of we zijn wat armer of wat rijker. Wij zouden veel meer een eenheid moeten worden. Politiek en cultureel zijn wij erg versplinterd, maar visueel zie ik juist veel overeenkomsten.”

In Albanië moest Stomps wennen aan de oversteekplaatsen. “Je moet daar goed opletten want er zitten geen deksel op de putten. Je moet niet zomaar ergens oversteken, want dan kun je in een diepe put vallen.” In Rusland was het ronduit gevaarlijk om midden op een weg te staan fotograferen. “Auto’s rijden daar met 100 km per uur door de stad, dus daar moet je als oud omaatje niet oversteken.” In Ankara werd het hem niet gemakkelijk gemaakt door de bevolking die niet van fotograferen houdt. “Ik was een paar uur aan het fotograferen, toen er een man naar me toe kwam die zei dat hij de politie zou waarschuwen. Een half uur later kwam een politiebusje mij ophalen. Omdat ik net bij de Nederlandse Ambassade had gefotografeerd, had ik het visitekaartje van de Nederlandse ambassadeur bij me. Toen ik dat liet zien, mocht ik meteen weer gaan. Later zei mijn assistent dat het daar wemelde van de undercoverpolitie.” In IJsland kwam Stomps in een sneeuwstorm terecht. “Ik wilde voor de afwisseling sneeuw op de foto maar in Scandinavië viel er maar geen sneeuw. Ik vond dat wel jammer. Toen ik in IJsland aankwam was er aanvankelijk ook geen sneeuw. Een dag later brak er een sneeuwstorm los.”

Op de meeste foto’s zie je overstekende voetgangers die in zichzelf gekeerd zijn. Er zijn geen ontmoetingen, er is veeleer vervreemding te zien. De Europese burger ziet er op de foto’s uit als een zeer in zichzelf gekeerde, ingetogen mens. Het stadsleven komt over als geïsoleerd leven, ondanks de fysieke nabijheid van andere mensen. Welk soort moment heeft Stomps gezocht in zijn serie? “Die ingekeerde momenten zocht ik ook wel op. Mensen zijn alleen bezig met hoe ze naar de overkant komen. Soms lijkt het alsof je elkaar bijna ontmoet maar dat is in wezen niet zo: het zijn schijnontmoetingen. Het is ook wel een teken van deze tijd en onderdeel van het anonieme leven in de grote stad.”

De financiering van het omvangrijke project heeft Stomps na een eigen investering zelf geregeld. “Toen ik in vijf landen had gefotografeerd, ben ik een plan gaan maken en kwam ik tot de conclusie dat ik tweeënveertig landen wilde bezoeken. Dat zou dus erg duur worden en dus besloot ik tot crowdfunding. Ik ben niet zo’n voorstander van subsidies want dan moet je lange formulieren invullen en na afloop alles verantwoorden. Na een exposite van de eerste acht landen in Naarden, ben ik met crowdfunding gestart. Ik heb er 12.500 euro mee opgehaald en daarmee kon ik mijn reizen maken. Het voordeel was dat ik daarmee ook een hoop volgers kreeg en een netwerk van assistenten in al die landen.”
Stomps heeft in eigen beheer een boek uitgegeven, omdat hij de weg via de uitgever niet gunstig vond. “Ik heb tien jaar alles zelf gedaan en waarom zou ik dan ineens het eindproduct uit handen geven? Er zit veel eigen geld in het boek maar het komt ook weer bij mij terug. Als een uitgever het uitgeeft, houd ik er helemaal niets aan over. Nu ik het zelf doe kan ik nog winst maken. Ik moet zelf alle public relations doen, maar wie kan het beter dan ikzelf? Binnen een maand heb ik al 500 exemplaren verkocht. Niet alleen aan particulieren maar ook aan grote partijen.”

Poike Stomps – Crossing Europe, Design Kummer & Herman, 120 pagina’s, 2016. Prijs € 44,90 te bestellen via www.poike.nl