Scarlett Hooft Graafland

>

We zien een vrachtauto geladen met gekleurd zout op de zoutvlakte in Bolivia. Op een andere foto blauw gekleurde kinderen die onder een hut staan in Madagaskar. Een andere foto laat in roze boerka’s ingepakte mannen met een kameel in een woestijn in Dubai zien. De foto’s van Scarlett Hooft Graafland zijn allemaal vervreemdende beelden, waarin mensen en voorwerpen als sculpturen fungeren in een surrealistische, verafgelegen wereld.

Bij het werk van Hooft Graafland spelen andere culturen een belangrijke rol. “Het is een fascinatie naar bijzondere plekken en culturen. Ik hou van authentieke culturen waar mensen trots zijn op hun cultuur en waar het westen nog niet zo’n grote invloed op heeft gehad. Bolivia bijvoorbeeld is het land dat het minst westers is van Zuid-Amerika. Het is ook belangrijk dat ik mensen kan vinden die me willen helpen. In Bolivia kon ik samenwerken met een lokale kunstenaar. Toen ik er rondreisde zag ik al die vrachtwagens en het leek me mooi om er iets mee te doen. Ik heb toen kruiden van de markt genomen, een soort paprikapoeders. Ik vond het belangrijk dat het natuurproducten zijn.”
Niet alleen de verschillende culturen, maar ook de natuur is een prominent onderdeel van haar fotografie. “Hier hebben we heel weinig ruige natuur. Ik heb het verlangen die wel te ervaren. Ik vind het fascinerend om met de lokale mensen de natuur in te gaan. Op de eilanden in de Grote Oceaan waar ik fotografeerde waren vrijwel geen wegen en was geen elektriciteit. De mensen daar leven veel dichter bij de natuur. Ik vind het heel mooi ook die natuur te voelen.”

Met de twee ingrediënten, cultuur en natuur, schept zij een eigen wereld die ver uitstijgt boven de verslaglegging van de locatie. Door mensen in vreemde houdingen of op rare plaatsen te laten poseren schept Hooft Graafland een magische, dromerige sfeer, waar haar fantasie vrij speelt heeft. “Er moet iets gebeuren waardoor er een vreemde spanning ontstaat. Het moet meer worden dan alleen een foto.” De foto’s lijken soms afbeeldingen van een performance, waardoor er de echtheid van het moment aan wordt toegevoegd. “Het moment waarop ik de foto neem is heel bijzonder. Het heeft dan veel weg van een performance. Met de fotografie kun je het heel precies kadreren zodat je precies kunt bepalen wat je wil laten zien. Ik heb al heel lang een fascinatie voor Sigurdur Gudmundsson, de IJslandse beeldhouwer, fotograaf en performancekunstenaar. Zijn werk is poëtisch en surrealistisch. Daarom zoek ik naar plekken die heel onwerkelijk overkomen maar die natuurlijk wel echt bestaan. Ik zou mijn werk niet kunnen maken met behulp van Photoshop. Ik hecht er erg aan dat het een echt moment is. Ik fotograaf daarom ook alles analoog. De charme van de analoge fotografie is juist dat het niet perfect is. Het is eerlijk en natuurgetrouw.”
Een andere invloed is de land-art van kunstenaar Robert Smithson. “Hij maakte kunst in de natuur. En dat heb ik ook gedaan bij de foto Vanishing Traces. Ik ben ook altijd door beelden gefascineerd. Een sculptuur is vaak statisch, ik vind het mooi om dat ene moment waarop ik als het ware een driedimensionaal beeld schep, vast te leggen met de camera. Ik kijk naar mijn onderwerpen alsof het beeldhouwwerken zijn. Ook als ik mensen gebruik op de foto moet je ze zien als sculpturen. Bij de foto Blue People moet je het geheel, de blauwe kinderen en de hut, als een beeldhouwwerk zien. Het dakje is het hoofd en zij zijn de dragers. Blue People refereert aan de slaven, zo werden ze in Madagaskar genoemd. Dat heb ik de ouders van de kinderen ook uitgelegd, waardoor het gemakkelijker was om hun medewerking te krijgen.”

Naast de performance art is het surrealisme is een belangrijk element in haar werk. “Ik ben opgeleid als beeldhouwer, dus ik zie de fotografie als kunst, als uiting van mijn eigen ideeën en gevoelens. Fotografie lijkt heel realistisch maar met een kleine twist wordt het surrealistisch. Op die manier wordt het een variant van de schilderkunst. Magritte is een van mijn favoriete surrealistische schilders. Ik moet mezelf laten verrassen door het beeld. Ik heb wel ideeën hoe ik de foto wil maken maar ter plekke kan er van alles gebeuren. Als het beeld te dun blijkt te zijn, omdat het idee niet goed uitpakt, gebruik ik het niet. Wat enorm helpt is als de mensen met wie ik werk, openstaan voor wat ik doe. Soms doen ze eigen dingen die ineens heel mooi blijken te zijn.”

Het laatste project heet Shores like you, en is geïnspireerd op de ontdekkingsreizen van James Cook. Het speelt zich daarom ook af op de eilanden in de Grote Oceaan. Het project is metaforisch voor de ontdekkingsreizen van de nieuwe kusten, die niet alleen geografische maar ook geestelijk geïnterpreteerd kunnen worden. Een aantal foto’s zijn gemaakt op Vanuatu. “Ik vind het mooi om de werkelijkheid van de geschiedenis te gebruiken en daar iets verrassends mee te doen. Ik heb een jongetje gefotografeerd dat een nazaat is van het stamhoofd van een heel klein eilandje van Vanuatu die Cook destijds verwelkomd heeft. Het huidige stamhoofd is nog familie van hem. Ik wilde iets doen met die geschiedenis en daarom heeft die jongen een model van de driemaster de HMS Resolution vast, de boot van Cook. Ik had een schaalmodel van die boot ook meegenomen naar Nieuw-Caledonië maar het lukte daar niet om een foto te maken. De bevolking had denk ik veel slechte ervaringen met de Franse kolonialisten. Ik moest toestemming krijgen van stamhoofden maar dat lukte dus niet, ondanks de toegeschoven flessen whisky. Ik wil er ook nog een filmshot opnemen, maar dat zal niet gemakkelijk worden.”

De hang naar absurde taferelen is wel de vorm van het werk van Scarlett Hooft Graafland, maar wellicht niet de essentie. Achter de vervreemdende taferelen zit een hang naar een mooie wereld verscholen. “Het is een verlangen naar iets wat er niet helemaal is. Het zijn misschien pogingen om daartoe te komen. Het is ook wel om de schoonheid maar belangrijker is de context van mijn foto’s. Het gaat om de problemen en situaties in de wereld die ik wil aanduiden. Het heeft ook de maken met de overheersende rationaliteit van onze westerse cultuur. Wij meten alles af aan de economische waarde van de dingen. Dat is ook de reden dat ik met het modelbootje naar die eilanden ben gegaan. Door de komst van Cook werden die volkeren onderdrukt door het westerse cultuur. Dat was een onderdeel van het imperialisme.” Ondanks de verwijzing naar de wereldgeschiedenis, speekt mystiek in het dagelijks leven ook een rol in het werk van Hooft Graafland. De foto’s lijken een spirituele wereld op te roepen. “Ik sta open voor de onzichtbare krachten in de wereld. Ik probeer dingen te zoeken die niet geheel verklaarbaar zijn. Het heeft ook te maken met onderling vertrouwen. Ik ga naar al die landen toe en die mensen moeten vertrouwen wat ik doe, anders lukt het niet. Het vertrouwen is een groot onderdeel van mijn werk. Juist in deze tijd is dat een belangrijk thema. Ik probeer met mijn werk in te gaan tegen de tendens van het wantrouwen van deze tijd. Ik heb ook foto’s gemaakt met gesluierde vrouwen in Jemen. Ik wilde daarmee een andere kijk geven op vrouwen met boerka’s, hopelijk een positiever en vrolijker beeld.”

Expositie 10 september - 4 december, Huis Marseille, Shores Like you, tevens gelijknamig boek