Warren Richardson

>

Hij was nog beduusd en nerveus toen hij door Lars Boering, de directeur van de World Press Photo, naar voren werd gehaald als de winnaar van het jaar 2015. Warren Richardson, een noestig uitziende Australische fotograaf, woonachtig in Budapest, kwam op de dag van de bekendmaking van de prijs, afgelopen donderdag 18 februari, het toneel op als een schuchtere, onbekende fotograaf die hard werkte om van zijn fotoreportages te kunnen leven, en zag zichzelf ineens wereldberoemd worden. “Toen ik de winnende foto nam die nacht had ik echt nooit verwacht dat ik hiermee een prijs zou winnen,” liet hij de zaal vol met journalisten weten. “Ik woon in Budapest en op het station zag ik steeds meer vluchtelingen aankomen. Daarom besloot ik naar de grens met Servië te gaan om de stroom vluchtelingen te fotograferen. Ik nam de foto midden in de nacht om halfdrie. Het was toen volle maan en bij dat licht heb ik de foto gemaakt. Toen ik thuiskwam en ik de beelden zag, viel het me aanvankelijk tegen. Omdat ik met een hoge ISO-waarde schoot, waren er lelijke strepen en veel ruis op de foto. Mijn partner zag de foto en begreep meteen dat het een goede plaat was. Zij vond dat ik hem voor de World Press moest insturen. En nu zit ik hier.”

Na de persconferentie op de 29e verdieping van de Mondriaantoren in Amsterdam spreek ik hem in de foyer, terwijl hij op de laatste resten van zijn appel kauwt. Hij bestudeert zijn iPad en roept glunderend: “Ik heb al 150 mailtjes binnen een uur, normaal heb ik dat nog niet in een jaar.” Met een zachte, sonore stem legt Richardson hij uit hoe hij de winnende foto maakte. “Het was zo donker dat ik vrijwel niets door de zoeker kon zien. Ik plaatse de camera tegen mijn borst en nam zo de foto’s. Ik gebruik altijd de 24 mm/1.4 lens en ik weet vrij precies welke beelduitsnede ik daarmee heb. Dus ik kon op die manier goed inschatten wat er op de foto zou komen. Ik had tijdens het nemen van de foto niet eens gezien dat het een baby betrof die ze doorgaven. Er was een echtpaar met twee kinderen. De baby op de foto en nog een kind van ongeveer twee jaar. Een andere man hielp hen om door het prikkeldraad van Servië naar Hongarije heen te komen. Ik kon geen flits gebruiken omdat ik dan hun locatie aan de politie zou verraden. Ik wilde natuurlijk niet door deze mensen gelyncht worden. Je moet bedenken dat er voortdurend helikopters met zoeklichten overvlogen. Het was een hele hectische, stressvolle nacht.”
Warren Richardson schiet al zijn werk in zwartwit, in zoverre daarvan sprake is bij digitale camera’s. “Ik heb mijn preview standaard op greyscale staan zodat ik de foto’s in zwartwit achterop de camera zie en zo kan inschatten of de foto goed is. In dit geval kon ik ter plekke niet op de camera kijken. Het zou misschien teveel licht geven maar ook zouden mijn batterijen te snel op raken. Ik schoot dus veel foto’s zonder te kijken. In wezen fotografeerde ik alsof het een analoge camera was. Toen ik thuiskwam in Budapest zag ik deze foto en was zeer verrast.”
Hij legt ook uit hoe hij scherp stelde in deze vrijwel onmogelijke omstandigheden. “Ik ben getraind als een celebrity fotograaf waarbij je geen milliseconde kunt verliezen. Dus ik ben gewend om vooraf op een bepaald punt scherp te stellen en dan de lens vast te zetten. Met het maanlicht kon ik absoluut geen gebruik maken van de autofocus dus werkte ik op deze manier.”

Richardson toont zijn betrokkenheid als hij zijn bewondering uit voor de Syrische vluchtelingen. “Er was een team van mannen die het hek optilde als er mensen aankwamen. Als de politie kwam lieten zij het hek weer zakken. Zij gingen zelf pas de grens over nadat iedereen van de groep aan de andere kant was. Zij waren de helden van die nacht. Sommigen van hen waren ingenieurs, ze waren slimme mensen die wisten wat ze deden. Ik vond het pijnlijk om te zien dat ze vrijwel al hun bezittingen achterlieten om onder het prikkeldraad door te kruipen. Er lagen veel rugzakken vol met waardevolle persoonlijke spullen langs het hek.”

Richardson is een freelance fotograaf die regelmatig werkt voor het Duitse Geo. “Ik heb hiervoor van alles gedaan. Ik heb sportfotografie en celebrity fotografie gedaan en nu doe ik voornamelijk documentair werk. Fotojournalistiek is mijn grote passie. Het valt echter niet mee om een voet tussen de deur te krijgen. Dat is het moeilijkste gedeelte van de fotografie. Je kunt wel goed werk produceren maar als de bladen het niet oppakken, kun je er niet van leven.” Dat het steeds moeilijker wordt om werk te verkopen blijkt uit het feit dat hij de winnende foto niet eens gepubliceerd kon krijgen. Vindt hij dat geen schande? “Het is in die zin een schande omdat ik geen naam had. Je kunt de beste fotograaf in de wereld zijn, maar als je geen naam hebt is het verdomd lastig om werk geplaatst te krijgen. Daardoor kun je je gevoel van zingeving en motivatie kwijtraken. Je maakt je werk omdat je gelooft in je verhalen. En je kunt je eigen werk bijzonder vinden maar als je niet kunt publiceren geeft dat geen bevrediging. Je kunt moeilijk in een fabriek gaan werken om bij te verdienen. Dat werkt niet. Freelance fotograaf zijn is niet gemakkelijk. Ik ben blij dat mijn partner een goede baan heeft.”

Dat de winnende foto van Richardson in zwartwit is geschoten is niet toevallig. Al zijn werk is in zwartwit. Het is de uitingsvorm van zijn zoektocht naar de expressie van emotie. “Zwartwit heeft mijn hart gestolen. Ik voel me een leerling van Cartier-Bresson. Toen ik zijn werk leerde kennen had ik een groot gevoel van herkenning. Ik groeide op in de zestiger waren. Wij zagen de Vietnamoorlog in zwartwit op de televisie. En de kranten waren in zwartwit. Zwartwit neutraliseert de verschillende elementen in het beeld waardoor alleen nog maar de essentie overblijft.” Ook de theorie van het beslissende moment heeft hij in zijn hart gesloten. “Fotojournalistiek is het pakken van momenten, die nooit meer terugkomen. Momenten die niet meer vervangen kunnen worden. We leven in een tijd dat er veel verandert en dat moeten we laten zien. We hebben de plicht om de geschiedenis vast te leggen.”
Naast onderwerpen zoals de vluchtelingencrisis heeft Richardson ook series gemaakt van drugsgebruikers, daklozen en een serie over de gevolgen van de oorlog in Laos. Wat is de essentie van zijn verschillende verhalen? “De mogelijkheid als mens om te doen wat je kunt doen in het leven zonder belemmerd te worden door de overtuiging dat je het niet kan. Niet opgeven en met hart en ziel aan je idealen blijven werken. Dat is wat ik wil laten zien.”

Richardson was al druk bezig met de voorbereidingen van een nieuw project dat zijn carrière een andere wending zal geven. “Juist toen de World Press Photo mij opbelde om te zeggen dat ik de prijs had gewonnen, zou ik op pad gaan om lopend naar de Noordpool af te reizen. Ik liep net Budapest uit richting het noorden toen de telefoon afging. Mijn idee is om tijdens de reis verschillende onderwerpen te fotograferen. Ik wil niet alleen sociale issues maar ook milieuvraagstukken in beeld brengen. Ik zal niet in hotels overnachten, maar in mijn eigen tent. Ik ga de tocht alsnog maken, maar nu ineens als een wereldberoemde fotograaf.”